Ontluisterend verhaal 

De inbreng van Sam Pormes, bijzonder commissielid van de GroenLinks Statenfractie in Drenthe, tijdens de vergadering van de Commissie FCBE neemt ons mee in een ontluisterend verhaal. ‘Het is 2013. Eindelijk zou Groningen Airport Eelde (GAE) een grote vlucht maken. Een baanverlenging zou leiden tot nieuwe routes voor passagiersvluchten en uitbreiding van het vrachtvervoer. Daar is niets van terecht gekomen. Dat verbaast me niet. Er is al veel onderzoek gedaan naar de haalbaarheid van de luchthaven. In 2005 hield hoogleraar Jaap de Wit de plannen van GAE tegen het licht. Daaruit komen drie belangrijke conclusies naar voren. Op de eerste plaats dat het effect op de werkgelegenheid van een verlenging van de start- en landingsbaan wordt overschat. Daarnaast dat GAE de groei van het aantal passagiers veel te optimistisch inschat. En als derde dat de verwachting van GAE, dat er naast meer chartervluchten ook meer lijndiensten op het vliegveld zullen komen, niet realistisch is. Deze conclusies bleken een hoge voorspellende waarde te hebben: ze zijn allemaal uitgekomen.

Wishfull thinking

Pormes noemt daarnaast de Noordelijke Rekenkamer, die in 2014 SEO Economisch Onderzoek -dat is gelieerd aan de Universiteit van Amsterdam- vroeg om het strategisch plan van Groningen Airport Eelde door te lichten. ‘De resultaten zijn alarmerend. Op nagenoeg alle punten komt SEO tot de conclusie dat er veel te hoge verwachtingen zijn gewekt en dat veel veronderstellingen te hoog gegrepen zijn. Zo komt GAE uit op 600.000 passagiers in 2023, waar SEO er in de meest gunstige raming 425.000 telt. In 2019 waren het er 176.000.’

Afgelopen maart, net voor de Corona crisis, reageerde SEO op het faillissement van luchtvaartmaatschappij Flybe. ‘SEO was niet verbaasd. Tussen 2014 en vorig jaar zijn vluchten naar Marseille, Corfu, Bodrum, Kos, Gdansk, Lanzarote, Kopenhagen en München allemaal geschrapt. Vluchten naar Brussel kwamen te vervallen nog voordat de eerste vlucht zou plaatsvinden. Ondertussen groeide in 2019 de luchtvaartsector. Alleen niet in Eelde. GAE verloor 23 procent van haar passagiers; het marktaandeel bedroeg maar liefst 0,3%! 

Luchtvaarteconoom van de Universiteit van Twente, dr. Hans Heerkens, sprak zich onlangs uit over een andere ambitieuze functie van GAE. Hij noemde de zogenoemde “feeder functie” van GAE wishfull thinking. Want aan essentiële voorwaarden -belangrijke economische activiteiten, veel zakelijke passagiers en veel inwoners- wordt in Eelde niet voldaan. Letterlijk zei hij: ‘Dat zie ik niet rondom Eelde. Bovendien is de trein een grote concurrent voor Eelde.’

 

Rijk geeft geen geld

Pormes stond nadrukkelijk stil bij de positie van het Rijk en de Provincie. ‘Het uitgangspunt van het kabinet is dat GAE samen met de regionale partijen de gewenste ontwikkeling van de luchthaven moet verkennen. De visie en het standpunt van het kabinet zijn helder vastgelegd bij de beantwoording van Kamervragen: GAE is een zelfstandige onderneming die zelf verantwoordelijk is voor de bekostiging van haar activiteiten. Structurele rijksbijdragen passen niet binnen het luchtvaartbeleid.’

Eind 2016 heeft de provincie Drenthe ingestemd met een bijdrage van 13,8 miljoen euro, terwijl de andere aandeelhouders (de provincie Groningen en de gemeenten Assen, Tynaarlo en Groningen) ook hun aandeel in de totaal gevraagde 46 miljoen euro volledig leverden. ‘De provincie Drenthe heeft haar instemming mede ingegeven vanuit het perspectief dat GAE een private en (semi)publieke voorziening zou worden én dat het noordelijke bedrijfsleven ook 8,6 miljoen euro zou bijdragen.’

 

Na de zomer nieuw oordeel

We zijn nu vier jaar verder; GAE is geen privaat-publieke organisatie geworden en het bedrijfsleven is niet over de brug gekomen. ‘We kunnen hierover lang en breed discussiëren. Maar dat zal de feiten niet doen veranderen. De minister heeft  de Kamer medegedeeld dat met de aandeelhouders gesproken gaat worden in hoeverre het kabinet de gewenste ontwikkelrichting kan faciliteren en ondersteunen. Het kabinet ziet luchthavens daarbij als zelfstandige ondernemingen die zelf verantwoordelijk zijn voor de bekostiging van hun activiteiten. Op basis van besluitvorming in de regio wordt bekeken of en hoe het traject richting een luchthavenbesluit wordt hervat.’ Die ruimte zal worden geboden. Gedeputeerde Bijl zal naar verwachting na de zomer, of mogelijk eind volgend jaar, met een eindoordeel komen. 

 

Geen cent erbij

Pormes geeft alvast een schot voor de boeg. ‘Er komt geen cent extra bij. Met de nieuwe Lelylijn kan de reistijd tussen het noorden en de Randstad met een uur worden teruggebracht. Dan is de reistijd tussen Friesland en de Randstad korter dan van Friesland naar Eelde. De fractie van GroenLinks heeft ernstige bedenkingen of GAE op de korte, middellange en lange termijn levensvatbaar is. Zowel gemeten naar financiële haalbaarheid, maatschappelijk rendement en economische ontwikkeling.’